Trượt đốt sống là gì?
Trượt đốt sống hay lệch đốt sống thắt lưng là tình trạng đốt sống trên trượt ra phía trước hoặc ra phía sau so với đốt sống dưới. Tình trạng này khiến người bệnh bị đau thắt lưng, đi đứng khó khăn, thường đau lan xuống một hay hai chân.
2. Mức độ của trượt đốt sống thắt lưng
Mức độ trượt được xác định bằng tỉ lệ dựa trên phim X-quang quy ước ở tư thế nghiêng. Tỷ lệ trượt được tính bằng khoảng cách trượt với độ rộng của thân đốt sống trượt.
- Độ 1: Trượt 0 – 25% thân đốt sống.
- Độ 2: Trượt 26 – 50% thân đốt sống.
- Độ 3: Trượt 51 – 75% thân đốt sống.
- Độ 4: Trượt 76 – 100% thân đốt sống.
- Độ 5: Trượt hoàn toàn, đốt trên hoàn toàn rời khỏi bề mặt thân đốt dưới.
3. Triệu chứng trượt đốt sống thắt lưng
Trong giai đoạn đầu, thường bệnh nhân không có triệu chứng hoặc chỉ có đau lưng thoáng qua.
Giai đoạn đau thắt lưng: Đau lưng nhiều, đau khi bệnh nhân đi, đứng lâu, cúi ngửa cột sống, sau đó đau lan xuống mông, đùi, cẳng chân và bàn chân, đôi khi kèm tê, đau tăng lên khi ho, hắt hơi. Đau tăng khi cột sống phải chịu lực như khi đứng, đi bộ, lao động,… nhưng nằm nghỉ thì hết đau hoặc đau giảm hẳn. Bệnh nhân thay đổi tư thế từ ngồi sang đứng lên khó khăn. Đôi khi, bệnh nhân cảm nhận được sự trượt của đốt sống khi cúi, ngửa.
Ở giai đoạn nặng, bệnh nhân thay đổi tư thế và dáng đi, co cứng cơ ở thắt lưng và sự căng cơ ở mặt trong đùi, đi hơi khom lưng về phía trước, có thể kèm theo vẹo cột sống sang bên. Tình trạng đau cột sống thắt lưng mạn tính từng đợt, đau theo cơn và các cơn đau ngày càng xuất hiện dày lên. Khi người bệnh sử dụng áo nẹp cột sống thì triệu chứng này giảm rõ rệt.
4. Nguyên nhân gây trượt đốt sống lưng
Tình trạng trượt của đốt sống thường xảy ra ở những vị trí L3-L4, L4-L5, hoặc thường gặp nhất là L5-S1. Những nguyên nhân phổ biến gây trượt đốt sống gồm:
- Loại I (trượt đốt sống bẩm sinh)
Tình trạng này xảy ra khi cột sống của thai nhi không hình thành như bình thường trước khi sinh. Các đốt sống bị lệch, làm tăng nguy cơ trượt đốt sống trong hoạt động thường ngày sau này của người bệnh.
- Loại II (trượt đốt sống do khuyết eo)
Đốt sống bị trượt do một khiếm khuyết ở eo (gai đốt sống) gây ra. Trượt loại II thường xuất hiện ở thanh thiếu niên hoặc thanh niên là vận động viên và những người bị chấn thương rất nhẹ. Nguyên nhân là do sự suy yếu của những thành phần sau cột sống bởi khiếm khuyết bẩm sinh mỏm gai (khuyết eo đốt sống).
Ở hầu hết các người bệnh trẻ tuổi, khiếm khuyết là kết quả của một chấn thương do sử dụng quá mức hay gãy xương do áp lực với mức L5 là mức phổ biến nhất.
- Loại III (trượt đốt sống do thoái hóa)
Trượt đốt sống do thoái hóa khớp xảy ra đồng thời với viêm xương khớp. Bệnh lý có thể xảy ra ở những người bệnh trên 60 tuổi và bị viêm xương khớp. Tỷ lệ nữ giới mắc phải tình trạng này cao gấp 6 lần so với nam giới.
Đốt sống bị trượt do khuyết eo hay do thoái hóa là phổ biến nhất.
- Loại IV (trượt đốt sống do chấn thương)
Do gãy xương, trật khớp hoặc chấn thương khác gây trật đốt sống.
- Loại V (trượt đốt sống do bệnh lý)
Tình trạng nhiễm trùng, ung thư hoặc các bất thường về xương khác cũng có thể khiến đốt sống bị xô lệch.
5. Chẩn đoán trượt đốt sống thắt lưng
- Chụp X-quang: Thẳng, nghiêng, cúi tối đa và ưỡn tối đa. Trong một số trường hợp, cần thiết chụp thêm film chếch 3⁄4 (phải, trái). X-quang quy ước giúp chẩn đoán chính xác vị trí, mức độ trượt.
- Cắt lớp vi tính (CT Scan): Là công cụ chẩn đoán rất có giá trị đánh giá về cấu trúc xương, xác định vị trí, mức độ trượt và các tổ thương của eo, mấu khớp, hẹp ống sống,…
- Cộng hưởng từ (MRI) là công cụ lý tưởng để đánh giá tổn thương về mô mềm và sự chèn ép thần kinh trong trượt đốt sống thắt lưng. Trên phim cộng hưởng từ, có thể phát hiện các nguyên nhân gây chèn ép thần kinh: đĩa đệm thoát vị, dây chằng dày, các tổ chức xơ sẹo, hẹp lỗ ghép,…
6. Các phương pháp điều trị
Điều trị nội khoa
Phần lớn người bệnh được điều trị nội khoa sẽ cải thiện rõ rệt triệu chứng đau. Đối với người bệnh ở tuổi thiếu niên, nằm nghỉ, dùng áo cố định ngoài và hạn chế những hoạt động gây đau có thể giúp cải thiện những triệu chứng bệnh. Ở người bệnh trưởng thành, điều trị bảo tồn trượt đốt sống thắt lưng gồm:
- Cố định ngoài và hướng dẫn vận động phù hợp
- Chỉ định nằm nghỉ ngơi khi xuất hiện đợt đau cấp
- Dùng thuốc chống viêm, giảm đau
- Điều trị vật lý trị liệu phục hồi chức năng, thực hiện các bài tập tăng cường sức cơ lưng, đùi và bụng
- Lên kế hoạch giảm cân đối với người bệnh béo phì.
- Các trường hợp nhẹ thường được chỉ định dùng thuốc điều trị
Phẫu thuật
Chỉ mổ với bệnh nhân bị trượt đốt sống thắt lưng trong các trường hợp sau:
- Trượt đốt sống đã được điều trị bảo tồn ít nhất 6 tuần trước đây và thường sau 6 – 12 tháng điều trị bảo tồn mà không giảm, ảnh hưởng sinh hoạt và lao động.
- Bệnh nhân đau nhiều, không đáp ứng với các biện pháp nghỉ ngơi và dùng thuốc.
- Trượt đốt sống gây các biến chứng: Liệt vận động một hoặc hai chân, teo cơ, rối loạn cơ vòng bàng quang (bí tiểu).
- Trượt đốt sống nặng, tiến triển do khuyết eo đốt sống ở trẻ nhỏ.
Đối với trượt đốt sống thắt lưng, phẫu thuật nhằm 2 mục đích: Giải phóng chèn ép thần kinh, làm vững cột sống. Có 3 vấn đề hết sức cơ bản trong phẫu thuật điều trị trượt đốt sống, giúp cuộc mổ thành công, đó là:
- Giải ép thần kinh cho thật tốt.
- Cố định cột sống bằng dụng cụ.
- Tạo sự liền xương tốt sau phẫu thuật.
Hiện nay, phẫu thuật nắn chỉnh trượt, cố định cột sống bằng nẹp vít cuống đốt, ghép xương liên thân đốt lối sau được cho là hiệu quả nhất, áp dụng phổ biến nhất để điều trị trượt đốt sống thắt lưng.
7. Biện pháp phòng ngừa
Để giảm thiểu nguy cơ bị trượt đốt sống, bạn cần lưu ý:
- Tập thể dục thường xuyên để tăng cường sức mạnh và sự linh hoạt cho cơ lưng và cơ bụng.
- Luôn kiểm soát tốt cân nặng vì thừa cân, béo phì sẽ làm tăng thêm áp lực cho lưng.
- Thực hiện chế độ ăn uống lành mạnh, đầy đủ các dưỡng chất để nuôi dưỡng xương chắc khỏe.
